کشور تاجیکستان
کشور تاجیکستان TAJIKSTAN
تاجیکستان کشوری است در آسیای مرکزی که از هر سو در خشکی محصور است . از شمال به قرقیزستان ‘ از خاور به چین ‘ از جنوب به افغانستان و از غرب و شمال غربی به ازبکسنتان محدود است.
__________________________________________
نام رسمی کشور تاجیکستان: جمهوری تاجیکستان
نام محلی: تاجیکستان
اسامی دیگر: _
پایتخت کشور تاجیکستان: دوشنبه
تاریخ استقلال کشور تاجیکستان: ۱۹۹۱/۹/۹ از شوروی
روز ملی کشور تاجیکستان: نهم سپتامبر روز استقلال
نوع حکومت: جمهوری چند حزبی با ۲ مجلس قانونگذاری از سال ۱۹۹۴
رئیس حکومت: رئیس جمهور : امامعلی رحمان اف از سال ۱۹۹۲ به مدت ۵ سال
رئیس دولت: نخست وزیر : عقیل عقیل اف از سال ۱۹۹۹
قوه مقننه: قانون اساسی سال ۱۹۹۴ آخرین تغییرات ۱۹۹۹ مجلس نمایندگان با ۶۳ عضو و مجلس ملی با ۳۳ عضو به مدت ۵ سال
عضویت در سازمانهای بین المللی: سازمان ملل متحد ‘ اونکتاد ‘ یونیسف ‘ فائو ‘ یاا آ ‘ ایبرد ‘ ایکاتو ‘ ایفک ‘ ایلو ‘ ایمف ‘ ایمو ‘ ایتو ‘ یونسکو یونیدو ‘یوپو ‘ وهو ‘ ویپو ‘ ومو ‘ ویپو ‘ ایدب ‘ اکو ‘ سیس ‘ کنفرانس اسلامی ‘ اوسه
جمعیت کشور تاجیکستان
مساحت کشور تاجیکستان: ۱۴۳۱۰۰ کیلومتر مربع ( نود و چهارمین کشور جهان )
جمعیت کشور تاجیکستان: ۰۰۰’۲۰۰’۶ نفر در سال ۲۰۰۰ ( نود و هفتمین کشور جهان )
تراکم جمعیت: ۴۳/۳ نفر در کیلومتر مربع
پیش بینی جمعیت(۲۰۲۵): ۸/۹ میلیون نفر
جمعیت شهری(۱۹۹۸): ۳۲/۵%
رشد سالانه جمعیت(۲۰۰۰_۱۹۹۵): ۱/۵%
زمان دوبرابر شدن جمعیت: ۲۹ سال
توزیع سنی(۱۹۹۸): زیر ۱۵ سال ۴۳/۸% ۲۹_۱۵ سال ۲۶/۸% ۵۹_۳۰ سال ۲۳/۳% بالای ۶۰ سال ۶/۱%
توزیع جنسی(۱۹۹۸): مرد ۵۱/۲۲% زن ۴۸/۷۸%
امید به زندگی(۱۹۹۹): زنان ۶۷/۶ سال مردان ۶۱/۲ سال
میزان تولد در هر هزار نفر(۱۹۹۹): ۳۴ نفر
میزان مرگ و میر در هر هزار نفر(۱۹۹۹): ۸/۶ نفر
مرگ و میر کودکان در هر هزار تولد(۱۹۹۹): ۱۱۴/۸ نفر
رشد طبیعی جمعیت در هر هزار نفر(۱۹۹۹): ۲۵/۴ نفر
دلایل عمده مرگ و میر در کشور تاجیکستان
دلایل عمده مرگ و میر در هر صدهزار نفر(۱۹۹۶): بیماریهای دستگاه گردش خون ۲۲۵/۵ نفر درگیری و مسمومیت و حوادث ۱۸۴ نفر بیماریهای دستگاه تنفسی ۱۶۰/۶ نفر بیماریهای عفونی و انگلی ۱۲۹/۹ نفر بافت های بدخیم ۴۲/۳ نفر بیماریهای دستگاه گوارش ۲۰/۹ نفر
میانگین زایمان زنان بارور(۱۹۹۹): ۴/۴ نفر
مرگ و میر مادران در هر هزار نفر: ۶۵ نفر
میزان ازدواج در هر هزار نفر: ۶/۸ مورد
میزان طلاق در هر هزار نفر: ۸/. مورد
نژاد/ملیت(۱۹۹۲): تاجیک ۶۲/۲% ازبک ۲۳/۱% روس ۹/۷% تاتار ۱/۴% قرقیز ۱/۳% اوکراینی ۷/.% آلمانی ۳/.%
دین(۱۹۹۰): مسلمان سنی ۸۰% مسلمان شیعه ۵% ارتدوکس روسی ۱/۵% یهودی ۱/.% سایر ادیان و بی دین ۱۳/۴%
زبان و خط: تاجیکی ( زبان رسمی ) خط: لاتین و سیریلی
شهرهای مهم (۱۹۹۸): جنجند کولاب قرغان تپه اوراتپه
بنادر مهم کشور تاجیکستان: به دریای آزاد دسترسی ندارد
اقتصاد و دارایی کشور تاجیکستان
واحد پول کشور تاجیکستان: سامانی (s) = 100 درهم ۱۰۰۰ روبل تاجیکستان (منسوخ شده ) یک دلار =۲/۵ سامانی یک سامانی=۳۲۰۰ ریال
درآمد بودجه(۱۹۹۸): ۱۴۴’۱۱۵ میلیون روبل تاجیکستان
هزینه بودجه(۱۹۹۸): ۷۹۷’۷۵۳ میلیون روبل تاجیکستان
تولید ناخالص ملی(۱۹۹۸): ۲۵۶’۲ میلیون ریال
منشاء تولید ناخالص ملی(۱۹۹۸): کشاورزی ۵/۷% صنعت ۲۹/۷% خدمات ۶۴/۶%
میزان سرمایه گذاری خارجی: (میانگین سالانه ۹۲_۱۹۸۷) : ؟ (۱۹۹۸): ۳۰ میلیون دلار
بدهی خارجی(۱۹۹۸): ۷۰۶/۹ میلیون دلار
کمک های خارجی ۱۰۵/۱+ میلیون دلار
میزان پس انداز ناخالص داخلی نسبت به تولید ناخالص داخلی(۱۹۹۸): ۱۵/۲%
نرخ تورم کشور تاجیکستان
نرخ تورم کشور تاجیکستان: (میانگین سالانه ۹۲_۱۹۸۷) : ؟ (۱۹۹۸): ۳۰ میلیون دلار
محصولات کشاورزی(۱۹۹۹): سبزیجات و صیفی جات ۵۲۶۳۰۰ تن غلات ۵۲۱۰۰۰ تن شیر ۳۰۲۰۰۰ تن سیب زمینی ۱۳۶۰۰۰ تن
کاربری زمین(۱۹۹۴): کشاورزی ۶% مرتع ۲۴/۸% جنگل ۳/۸% سایر موارد ۶۵/۴%
تعداد دام زنده(۱۹۹۹): گوسفند و بز ۰۰۰’۲۴۷’۲ راس گاو ۵۰۰’۹۱۱ خوک ۲۰۰۰ راس
تولید چوب: ؟
صید ماهی(): ۲۸۵ تن
تولید مرغ(۱۹۹۹): ۶۰۰۰۰۰ قطعه
تولید تخم مرغ(۱۹۹۹): ۶/۵ تن
تولیدات معدنی و صنعتی کشور تاجیکستان
تولیدات معدنی(۱۹۹۸): آلومنیوم ۶۳۰’۱۹۵ تن سرب ۳۵۰۰ تن طلا ۳/۲ تن
تولیدات صنعتی(۱۹۹۶): (میلیارد روبل ) فلزات آهنی و غیر آهنی ۳۳۳’۸۰ منسوجات ۰۲۳’۳۵ آسیاب غلات ۵۲۶’۲۳ محصولات نانی ۹۰۸’۱۶ مواد شیمیایی اساسی ۵۸۶’۷
جواهرات ۵۵۲’۳ میوه و سبزیجات اماده شده ۳۴۹’۲
انرژی/میزان تولید(میزان مصرف): برق (۱۹۹۶): ۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۱۵ کیلو وات ساعت زغال سنگ ۲۰۰۰۰ تن گاز طبیعی ۰۰۰’۵۴ متر مکعب
نیروی کار: جمعیت فعال اقتصادی (۱۹۹۸): ۰۰۰’۸۵۵’۱ نسبت نیروی کار به کل جمعیت ۳۰/۴% میزان مشارکت مردان ( در سنین ۱۶ تا ۵۹ ) مردان ۶۰/۳% زنان ۴۶%
میزان بیکاری : ۳%
توزیع نیروی کار: کشاورزی ۴۲% صنعت ۲۱% خدمات ۳۷%
نیروی دفاعی: مدت نظام وظیفه : ؟ تعداد نفرات ارتش ۱۹۹۹: ۷۰۰۰ نفر نیروی زمینی ۱۰۰% سرانه هزینه دفاعی ۱۹ دلار
واردات: ۷۳۱ میلیون دلار
صادرات(۱۹۹۸) ۵۸۶ میلیون دلار
تراز بازرگانی کشور تاجیکستان
تراز بازرگانی ۱۹۹۳ ۱۹۹۴ ۱۹۹۵ ۱۹۹۶ ۱۹۹۷ ۱۹۹۸
میلیون دلار ۱۸۳- ۱۲۷- ۵۹- ۱۶- ۶۳- ۱۴۵-
درصد کل ۱۶/۷% ۱۰/۲% ۳/۶% ۱% ۴/۱% ۱۱%
شاخص قیمت ها و درامدها ۱۹۹۳ ۱۹۹۴ ۱۹۹۵ ۱۹۹۶ ۱۹۹۷ ۱۹۹۸
شاخص قیمتهای مصرفی ۵/۴ ۱۸/۴ ۱۰۰ ۲۹۸ ۵۱۱ ؟
شاخص درآمد ماهانه ۲۲/۱ ۴۷/۷ ۱۰۰ ۳۸۳/۷ ۶۸۰/۶ ۱۷۵/۱’۱
ویژگیهای خانوار: میانگین اندازه خانوار (۱۹۸۹): ۶/۱ نفر
جهانگردی: ؟
حمل و نقل و ارتباطات کشور تاجیکستان
راه(۱۹۹۶): ۱۳۷۰۰ کیلومتر
راه اهن(۱۹۹۵): ۴۷۴ کیلومتر
تعداد اتومبیل(۱۹۹۶): ۶۸۰۰۰۰ دستگاه
تعداد کامیون و اتوبوس: ۸۱۹۰ دستگاه
کشتی بالای صد تن: ؟
فرودگاه: ۱ فرودگاه
روزنامه: ۲ روزنامه در ۱۲۰۰۰۰ نسخه
مجلات ادواری: ۱۱ عنوان
کتاب: ۱۳۲ عنوان
رادیو(۱۹۹۷): ۸۵۰۰۰۰ گیرنده رادیویی
تلویزیون(۱۹۹۸): ۰۰۰’۹۰۰’۱ گیرنده تلویزیونی
تلفن(۱۹۹۸): ۳۲۴’۲۲۱ خط تلفن
تلفن همراه(۱۹۹۸): ۴۲۰ خط
رایانه شخصی: ؟
اینترنت: ؟ ؟
آموزش و بهداشت کشور تاجیکستان
سطوح آموزشی تعداد مراکز آموزشی تعداد معلمین تعداد دانش اموزان نسبت دانش آموز به معلم
ابتدایی(۱۹۹۷) ۳۳۴۲ ۱۷۲’۴۷ ۶۷۴’۶۳۸ ۱۲/۵
متوسطه ? ۵۳۲گ۱۱۲ ۱۵۰’۶۸۸ ۶/۱
فنی و حرفه ا ؟ ؟ ۴۸۲’۲۹ ?
عالی ? ? ۶۱۳’۷۶ ?
میزان با سوادی(۱۹۹۵): افراد بالای ۱۵ سال ۹۸/۷% مردان ۹۹/۳% زنان ۹۸/۱%
میزان تحصیلات افراد بالای ۲۵ سال: ابتدایی ۱۶/۳% متوسطه ۷۶/۲% عالی ۷/۵%
تعداد پزشک(۱۹۹۶): ۱۲۴۵۶ نفر
تعداد تخت بیمارستان(۱۹۹۶): ۴۳۴۰۰ تخت
تعداد مبتلایان به ایدز: کمتر از صد نفر
تعداد مبتلایان به سل(۱۹۹۷): در هر صد هزار نفر ۳۰/۷ نفر
سرانه مصرف روزانه کالری(): ۲۱۷۸ کالری مصرف پروتئین :۵۴ گرم مصرف چربی :۲۴ گرم
محیط زیست و توسعه انسانی کشور تاجیکستان
میزان جنگل زدائی سالانه: ؟
سرانه کاغذ مصرفی برای چاپ و نوشتن: ؟
تولید سالانه گاز دی اکسید کربن(۱۹۹۶): ۵/۹ میلیون تن
شاخص توسعه انسانی(۱۹۹۸): ۶۶۳/. ( صد و دهمین کشور جهان)
__________________________________________________________
اقلیم کشور تاجیکستان
سرزمینی است کوهستانی با ارتفاع متوسط ۳۰۰۰ متر که بخش اعظم فلات پامیر را شامل می شود . کوههای زر افشان و آلای و ترکستان نواحی شمالی آن را در بر گرفته و نواحی غربی آن را کوههای قرانگین ‘ حصار ‘ وخش ‘ قراتاو و بابا طاغ زیر پوشش قرار داده و فلات پامیر با ارتفاع حداکثر ۷۴۹۵ متر نواحی جنوبی را شامل است. این قسمت یخچالهای طبیعی فراوان دارد و سرچشمه رود آمو دریا ( جیحون ) را تشکیل می دهد که عمده ترین آنها ریزابه های رود پنج ‘ وخش ‘ مرغاب ‘ سرخاب و زرافشان است و دریاچه قراگل با ۳۶۰ کیلومتر مربع بزرگترین عارضه آبی این کشور به شمار می آید.
بلندترین نقاط کشور تاجیکستان
بلندترین نقطه تاجیکستان ‘ قله گارمو با ۷۴۹۵ متر ارتفاع و طویلترین رود ‘ رود پنج با حدود ۶۵۰ کیلومتر طول می باشد . دره فرغانه که پرجمعیت ترین نواحی تاجیکستان است و در شمال غربی این کشور جای دارد ‘ به صورت زائده ای به درون خاک ازبکستان پیش رفته و صنایع عمده کشور در آن متمرکز است . اقلیم تاجیکستان بری است و زمستانهای سرد و تابستانهای گرم و خشک دارد. حداکثر بارندگی این کشور مربوط به نواحی غربی آن است.
تاریخچه کشور تاجیکستان
در خدود سال ۵۰۰ پیش از میلاد ‘ سیبریه جنوبی و آسیای مرکزی منجمله تاجیکستان ‘ یکی از مراکز تمدن آن روز جهان بود . تاجیک ها یا بازماندگان آریایی های اصیل ‘ در واقع ایرانی تبارهایی هستند که خود را از اختلاط و آمیزش با اقوام مختلف به ویژه مغولان محفوظ داشته اند . در دوران هخامنشیان جزئی از ساتراپ نشین باختریش بود و در زمان اسکندر به تصرف یونانیان درآمد و خاوری ترین سرزمین امپراتوری اسکندر را تشکیل داد .
تصرف کشور تاجیکستان توسط مسلمانان
در سده نهم میلادی به تصرف مسلمانان درآمد و به بخشی از دولت سامانیان مبدل شد و پس از تاخت و تاز مغولان و تیموریان به تصرف ازبک درآمد . در سده هفدهم تحت امر خانات بخارا ئ خوقند قرار گرفت و در اواخر سده نوزدهم آغاز و سده بیستم به تصرف روسیه تزاری درآمد. در آوریل ۱۹۱۸ بخش شمالی تاجیکستان ‘ توسط بولشویک ها اشغال گردید و به بخشی از جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ترکستان مبدل گردید.
تصرف کشور تاجیکستان توسط ارتش سرخ
در سال ۱۹۲۱ تحت کنترل امیر بخارا قرار گرفت و سپس به تصرف ارتش سرخ درآمد. در سال ۱۹۲۴ به بخشی از جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان مبدل گردید و در سال ۱۹۲۹ خود به یک جمهوری خودمختار تبدیل شد و خجند از ازبکستان جدا شد و ضمیمه آن گردید و در مقابل شهرهای سمرقند و بخارا به ازبکستان ملحق گردیدند . در تصفیه های استالینی ‘ غالب عناصر بومی حزب کمونیست تاجیکستان تصفیه و از کار بر کنار شدند و روس ها راسا اداره امور آن را عهده دار گردیدند .
اعتراضات در کشور تاجیکستان
در دهه ۱۹۷۰ گرایش های اسلامی و احساسات ضد روسی در آن پدید آمد . با روی کار آمدن میخائیل گورپاچف و سیاست فضای باز ‘ اعتراضات گسترده علیه سیاست های دولت شکل گرفت و لغو سانسور مطبوعات جزء خواسته های مردم قرار گرفت . در ژوئن ۱۹۸۹ درگیریهای شدیدی میان تاجیک ها و ازبک ها در نواحی مرزی میان دو سرزمین به وقوع پیوست و اسکان ارامنه در شهر دوشنبه نیز با واکنش شدید تاجیک ها روبور گردید.
استقلال کشور تاجیکستان
پس از شکست کودتای نافرجام مسکو در ماه اوت ۱۹۹۱ ‘ که دولت تاجیکستان از آن حمایت کرده بود ‘ قهار محکموف رئیس شورای عالی تاجیکستان ار کار کناره گرفت و رحمان نبی یف به جای او نشست . در نهم سپتامبر تاجیکستان استقلال خود را با نام جمهوری ترکمنستان اعلام کرد . رحمان نبی یف فعالیت حزب کمونیست تاجیکستان را ممنوع کرد و در اولین انتخابات عمومی ۲۴ نوامبر ۱۹۹۱ به ریاست جمهوری رسید . در تظاهرات وسیعی که از آوریل ۱۹۹۳ شروع شد و حدود یک ماه به طول کشید مردم خواستار برکناری رحمان نبی یف و برگزاری انتخابات چند حزبی شدند .
ریاست جمهوری اکبر شاه در کشور تاجیکستان
نبی یف در ماه سپتامبر همان سال از کار کناره گرفت و اکبر شاه اسکندروف موقتا رئیس جمهور شد و ادامه تظاهرات و درگیریها منجر به روی کار آمدن امامعلی رحمان اف به عنوان رئیس جمهور موقت گردید و با اصلاح قانون اساسی نظام حکومتی به جمهوری پارلمانی تغییر یافت . هواداران امامعلی رحمان اف که از کمونیست ها بودند در دهم دسامبر ۱۹۹۳ شهر دوشنبه را از کنترل نیروهای اسلامی خارج کردند و هزاران نفر آواره گردیدند و گروههایی به افغانستان پناهنده شدند . دولت امامعلی رحمان اف کلیه فعالیتهای ملی و مذهبی را ممنئوع کرد و از انتشار نشریات آنان جلوگیری نمود. گروههای مخالف نیز متقابلا به نبرد مسلحانه روی آوردند و با نیروهای دولتی به نبرد و زد و خورد پرداختند . دولت مرکزی که در مقابل حملات نیروهای مخالف درمانده بود از روسیه و ازبکستان کمک خواست.
جنگ چهارساله داخلی در کشور تاجیکستان
در سال ۱۹۹۴ کوشش های فراوانی از سوی ایران و پاکستان و روسیه به عمل آمد تا مگر میان دولت و مخالفان آن تفاهم و آشتی برقرار شود و تلاش های سازمان ملل متحد نیز منجر به آتش بس موقت اکتبر آن سال گردید ‘ ولی دولت تاجیکستان که در انتخابات نوامبر همان سال مجددا بر سر کار آمده بود ‘ آتش بس را نادیده گرفت و مخالفان دولت نیز انتخابات برگزار شده را مردود و غیر قانونی اعلام داشتند. در فوریه ۱۹۹۶ جمشید کریموف نخست وزیر از کار برکنار شده و یحیی عظیموف به جای او به نخستت وزیری رسید . در ژوئن ۱۹۹۷ براساس پیمان صلحی که در مسکو به امضا ء رسید جنگ داخلی پایان یافت و قرار شد تا ۳۰ درصد اعضای دولت را مخالفان تشکیل دهند .
حمله به مقر ریاست جمهوری کشور تاجیکستان
اما قرار داد مزبور مانع از ادامه جنگ و درگیری به ویژه در شهرهای عمده کشور تاجیکستان نگردید و حمله به مقر ریاست جمهوری بی اعتباری و سستی آن را نشان داد . جنگ چهار ساله داخلی تاجیکستان به مرگ دهها هزار تن و آوارگی و دربدری بیش از ۶۰۰۰۰۰ نفر و مهاجرت و پناهنده شدن حدود ۳۰۰۰۰۰ تن به افغانستان و روسیه و بعضی دیگر از کشورهای عضو جامعه مشترک المنافع منجر گردید و علاوه بر آن به اقتصاد کشور صدمه فراوان رسلنید و تاجیکستان را به یکی از فقیر ترین و عقب افتاده ترین کشورها عضو جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع مبدل نمود .
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۹۹ نیز امامعلی رحمان اف به پیروزی رسید . علی رغم پایان جنگ داخلی و مشارکت قسمت اعظم مخالفان در ترکیب دولت ‘ در طی سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ اقدامات مسلحانه و ترورهایی بر علیه مقامات اصلی کشور در سطح وزیران صورت گرفته است.